Tết Nguyên Đán là dịp để sum họp, tôn vinh tổ tiên và chào đón một năm mới an lành, may mắn. Tập quán, phong tục ngày Tết không chỉ thể hiện truyền thống văn hóa mà còn là khát khao, mong ước những điều tốt đẹp của người Việt. Dưới đây là những thông tin chi tiết về các phong tục truyền thống trong ngày Tết mà người Việt Nam nào cũng cần biết.
Tập quán, phong tục ngày Tết là gì?
Tập quán, phong tục ngày Tết là tập hợp các hoạt động và truyền thống văn hóa được thực hiện trong dịp Tết Nguyên Đán. Những hoạt động này thường được thực hiện với mong muốn mang lại may mắn, an lành và thành công trong năm mới.
Phong tục Tết ở Việt Nam có sự khác biệt giữa các vùng miền, thể hiện bản sắc văn hóa riêng của mỗi vùng. Ở miền Bắc mang đậm nét cổ truyền, với những nghi lễ, phong tục mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Miền Trung mang đậm nét thiên nhiên, với những hoạt động vui chơi, giải trí gắn liền với thiên nhiên. Ở miền Nam mang đậm nét phóng khoáng, vui tươi, với những hoạt động vui chơi, giải trí phong phú
Truyền thống đoàn tụ bên gia đình
Đoàn tụ gia đình là một trong những phong tục ngày Tết quan trọng nhất. Đây là dịp để mọi người trong gia đình, dù ở xa hay gần, đều trở về sum họp bên nhau, cùng nhau đón mừng năm mới. Đây cũng là dịp để mọi người trong gia đình cùng nhau nhìn lại một năm cũ và đón mừng năm mới với những hy vọng mới.
Trước Tết, mọi người trong gia đình thường tất bật chuẩn bị, họ dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, chuẩn bị mâm cỗ cúng Tết,… Đêm giao thừa, mọi người quây quần bên nhau, thắp hương cúng giao thừa, cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc.
Ngày mùng 1 Tết, mọi người trong gia đình cùng nhau đi chúc Tết ông bà, cha mẹ, họ hàng, bạn bè,… Họ trao nhau những lời chúc tốt đẹp nhất, mong cho nhau một năm mới an khang, thịnh vượng.
Trong những ngày Tết, mọi người trong gia đình thường dành thời gian cho nhau, cùng nhau trò chuyện, vui chơi, giải trí. Họ cùng nhau ăn những món ăn truyền thống, cùng nhau tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ.
Cúng ông Công, ông Táo
Ngày mùng 23 tháng Chạp, người Việt thường tổ chức lễ cúng ông Công, ông Táo. Theo truyền thuyết, ông Công là vị thần cai quản đất đai trong nhà, còn ông Táo là ba vị đầu rau trông coi việc bếp núc. Cả hai vị thần này đều được nhân dân Việt Nam tin tưởng và thờ phụng.
Vào ngày này, mọi gia đình thường dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo để tiễn ông Táo về trời báo cáo việc nhà với Ngọc Hoàng. Mâm cỗ cúng thường gồm các món ăn truyền thống như: Cháo trắng, gà luộc, xôi, trái cây, rượu, trà, nước,… Sau khi cúng, gia chủ thường thả cá chép xuống sông, hồ để ông Táo cưỡi lên trời.
Gói bánh chưng, bánh tét
Việc gói bánh chưng và bánh tét là truyền thống được truyền lại qua nhiều thế hệ. Việc này thường diễn ra trong không khí ấm cúng, tạo nên những chiếc bánh truyền thống, đậm chất tết.
Nguyên liệu để gói bánh chưng, bánh tét bao gồm gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, lá dong,… Bánh chưng hình vuông tượng trưng cho đất, gạo nếp tượng trưng cho sự no đủ, đỗ xanh tượng trưng cho sự sung túc, thịt lợn tượng trưng cho sự thịnh vượng.
Trong quan niệm của người Việt Nam, bánh chưng, bánh tét được coi là lễ vật dâng lên ông bà, tổ tiên, thể hiện lòng thành kính của con cháu. Đây cũng là những món ăn ngon, bổ dưỡng, được nhiều người yêu thích.
Chơi hoa dịp Tết
Hoa được xem là biểu tượng của cái đẹp, của sự tươi mới, may mắn và hạnh phúc. Trong dịp Tết Nguyên Đán, người Việt Nam thường mua hoa về trưng bày trong nhà để đón chào năm mới. Tùy theo sở thích và điều kiện kinh tế, mỗi gia đình có thể chọn mua các loại hoa khác nhau để trưng bày trong dịp Tết. Một số loại hoa được chơi phổ biến trong dịp Tết Nguyên Đán của người Việt Nam như hoa đào, hoa mai, hoa cúc, hoa lan, hoa đồng tiền,…
Phong tục chơi hoa dịp Tết thể hiện mong muốn của người Việt Nam về một năm mới an khang, thịnh vượng, hạnh phúc. Hoa được xem là vật phẩm trang trí không thể thiếu, nó mang đến cho không gian sống của gia đình sự tươi mới, sang trọng và tràn đầy sức sống. Ngoài ra, phong tục chơi hoa dịp Tết còn thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cái đẹp của người Việt Nam.
Dựng cây nêu ngày Tết
Dựng cây nêu là một hoạt động có ý nghĩa lịch sử, tâm linh và văn hóa, thường được thực hiện vào dịp Tết để chuẩn bị đón chào năm mới. Cây nêu thường được làm từ những cây tre dẻo, thẳng và có chiều cao khoảng 5-7 mét. Nó thường được trang trí bằng các lá cờ, giấy màu, đèn lồng và những vật dụng khác. Những mảnh giấy đỏ, vàng thường được sử dụng để tạo nên sự rực rỡ, may mắn.
Gia đình thường sẽ thực hiện cúng cây nêu bằng cách thắp hương, đặt các vật phẩm trang trí và thực hiện các lễ nghi truyền thống để tôn vinh thần linh và mong đón nhận sự bảo hộ cho gia đình. Dựng cây nêu không chỉ là một truyền thống văn hóa, mà còn là dịp để cộng đồng tụ tập, tương tác, và chia sẻ niềm vui trong dịp Tết truyền thống của người Việt Nam.
Xin chữ dịp đầu xuân
Xin chữ không chỉ là một nét đẹp văn hóa mà còn là biểu tượng cho sự lạc quan và hy vọng trong tâm hồn người Việt. Mọi người thường đi xin chữ đầu xuân để treo trong nhà, thể hiện mong ước cho một năm mới tràn ngập niềm vui và thành công.
Mỗi người khi xin chữ đều có những ước mong khác nhau, nhưng đều hướng về những điều tích cực. Có người mong gia đình hòa thuận, có người mong tài lộc phồn thịnh, còn người khác lại chú trọng vào sức khỏe.
Người Việt thường đến xin chữ ở các thầy đồ, những người có tay nghề viết chữ đẹp và có hiểu biết về văn hóa, chữ nghĩa. Các thầy đồ thường viết chữ trên giấy đỏ, giấy vàng, hoặc viết trực tiếp lên câu đối, bảng treo.
Các chữ được xin nhiều nhất trong dịp đầu xuân thường là những chữ mang ý nghĩa may mắn, tài lộc, như: Phúc, Lộc, Thọ, Cát, An,… Ngoài ra, người ta cũng có thể xin chữ theo tên mình, tên con, tên công ty,… hoặc xin chữ mang ý nghĩa cầu mong cho một năm mới thành công, thuận lợi trong công việc, học tập,…
Bày mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả không chỉ là biểu tượng của sự phồn thịnh, mà còn là cách thể hiện lòng kính trọng và tri ân đối với tổ tiên. Mâm ngũ quả là mâm quả gồm 5 loại quả khác nhau, có ý nghĩa tượng trưng cho ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ). Mỗi loại quả trên mâm ngũ quả đều mang một ý nghĩa riêng.
Cụ thể, quả chuối tượng trưng cho sự sung túc, quả bưởi tượng trưng cho sự may mắn. Cam, quýt là loại quả tượng trưng cho sự phú quý, giàu sang. Táo là loại quả tượng trưng cho sự trường thọ, dưa hấu tượng trưng cho sự no đủ, thịnh vượng. Ngoài ra, người ta cũng có thể bày thêm các loại quả khác trên mâm ngũ quả như mãng cầu, sung, lựu,…
Mâm ngũ quả được bày biện theo hình tháp, thể hiện sự cao quý, sang trọng. Các loại quả trên mâm ngũ quả được sắp xếp theo màu sắc hài hòa, đẹp mắt. Tùy theo sở thích và điều kiện kinh tế, mỗi gia đình có thể chọn mua các loại quả khác nhau để bày trên mâm ngũ quả. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mâm ngũ quả phải có ít nhất là 5 loại quả để mang lại ý nghĩa trọn vẹn.
Dọn dẹp nhà cửa
Trong những ngày cuối năm, mọi người thường rửa sạch, lau chùi và trang trí nhà cửa để tạo nên không gian ấm cúng và tươi mới. Đây là dịp để mọi người trong gia đình cùng nhau dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, sắp xếp lại đồ đạc, loại bỏ những thứ không cần thiết, tạo không gian sống mới mẻ, sạch sẽ, ngăn nắp.
Theo quan niệm của người Việt Nam, dọn dẹp nhà cửa đón Tết là để xua đuổi những điều xui xẻo, đón chào những điều may mắn, tốt lành trong năm mới. Đây cũng là một cách để cải thiện phong thủy, mang lại sự may mắn, bình an cho gia chủ.
Người Việt thường bắt đầu dọn dẹp từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài. Bắt đầu từ nơi cao như trần nhà, cửa sổ, cửa ra vào. Sau đó tiếp tục dọn dẹp những nơi thấp hơn như sàn nhà, tường nhà, đồ đạc,… Sau đó, có thể trang hoàng nhà cửa bằng hoa tươi, cây cảnh, đèn lồng,… để tạo không gian sống tươi mới, rực rỡ hơn trong dịp Tết.
Viếng thăm mộ tổ tiên
Ngày Tết, việc viếng thăm mộ tổ tiên là một nghi thức quan trọng, là cách để con cháu bày tỏ lòng thành kính, tôn vinh và nhớ đến những người đã đi trước. Đây cũng là dịp để con cháu ôn lại truyền thống gia đình, dòng họ.
Theo quan niệm của người Việt Nam, viếng thăm mộ tổ tiên dịp Tết còn là để tưởng nhớ, cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ độ trì cho con cháu trong năm mới. Đây cũng là một cách để cải thiện phong thủy, mang lại sự may mắn, bình an cho gia đình.
Gia đình cần chuẩn bị các vật dụng cần thiết như: hương, hoa, quả, trầu cau, tiền vàng,… Khi viếng thăm mộ tổ tiên, gia đình cần chú ý giữ gìn vệ sinh, trật tự ở nghĩa trang. Trước khi thắp hương, cần dọn dẹp sạch sẽ mộ phần, thắp hương, khấn vái, cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ độ trì cho con cháu trong năm mới. Sau khi thắp hương, gia đình có thể dâng hoa, quả, trầu cau, tiền vàng lên mộ tổ tiên.
Cúng tất niên
Cúng tất niên là một nghi thức kết thúc năm cũ và chuẩn bị bước sang năm mới, thường được tổ chức vào ngày 30 tháng Chạp, tức là ngày cuối cùng của năm cũ. Mâm cúng tất niên thường có các món ăn truyền thống như: bánh chưng, bánh tét, giò chả, thịt gà, xôi, chè,… Ngoài ra, gia chủ cũng có thể bày thêm các món ăn khác tùy theo sở thích và điều kiện kinh tế.
Theo quan niệm của người Việt Nam, lễ cúng tất niên là dịp để con cháu tưởng nhớ, báo cáo công việc trong năm cũ với ông bà, tổ tiên. Đây cũng là dịp để con cháu cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ độ trì trong năm mới. Ngoài ra, lễ cúng này cũng được xem là một cách để cải thiện phong thủy, mang lại sự may mắn, bình an cho gia đình trong năm mới.
Khi cúng tất niên, người Việt sẽ thắp hương nghiêm trang, khấn vái thành kính, cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ độ trì cho con cháu trong năm mới. Sau khi cúng, gia đình có thể cùng nhau thưởng thức bữa cơm tất niên.
Phong tục đón giao thừa
Đêm giao thừa là thời khắc thiêng liêng đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Trong đêm giao thừa, người Việt Nam thường chuẩn bị mâm cỗ cúng giao thừa để dâng lên ông bà, tổ tiên. Mâm cỗ cúng giao thừa thường có các món ăn truyền thống như: bánh chưng, bánh tét, giò chả, thịt gà, xôi, chè,… Ngoài ra, gia chủ cũng có thể bày thêm các món ăn khác tùy theo sở thích của gia đình.
Đêm giao thừa, người Việt Nam thường quây quần bên gia đình, cùng nhau đón chào năm mới. Họ thường trò chuyện, hát hò, chúc tụng nhau những lời chúc tốt đẹp nhất. Ngoài ra, người Việt Nam cũng có rất nhiều hoạt động trong đêm giao thừa như: đốt pháo, hái lộc, chúc Tết,…
Hái lộc, xông đất
Hái lộc và xông đất là các hoạt động truyền thống nhằm mang lại may mắn, tài lộc cho gia đình. Hái lộc là việc đi xin một cành lộc nhỏ từ cây cối, mang về nhà để cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng. Cành lộc thường được xin từ cây tre, cây đào, cây mai,…
Xông đất là việc người đầu tiên đến thăm nhà, chúc Tết trong ngày đầu năm mới. Người xông đất thường là người có gia đình hạnh phúc, làm ăn phát đạt, khỏe mạnh,… Người xông đất mang theo bao lì xì, quà tặng để tặng cho gia chủ. Sau khi xông đất, người xông đất thường ở lại nhà gia chủ để trò chuyện, chúc Tết.
Theo quan niệm của người Việt Nam, hái lộc, xông đất là để xua đuổi những điều xui xẻo, đón chào những điều may mắn, tốt lành trong năm mới. Phong tục ngày Tết Này cũng thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của gia đình, dòng họ và cộng đồng.
Chúc tết, mừng tuổi
Chúc Tết là việc đi thăm hỏi, chúc mừng những người thân, bạn bè, đồng nghiệp,… trong dịp Tết. Khi chúc Tết, người ta thường chúc nhau những lời chúc tốt đẹp nhất như: “Chúc năm mới an khang, thịnh vượng”, “Chúc sức khỏe dồi dào, vạn sự như ý”,… Mừng tuổi là việc người lớn tặng cho trẻ em những bao lì xì đựng tiền. Bao lì xì thường được đựng trong phong bao đỏ, có in những hình ảnh mang ý nghĩa may mắn, tài lộc.
Theo quan niệm của người Việt Nam, chúc Tết, mừng tuổi là để xua đuổi những điều xui xẻo, đón chào những điều may mắn, tốt lành trong năm mới. Các phong tục này thường được thực hiện vào mùng 1 Tết và những ngày đầu năm mới.
Lễ chùa đầu năm
Đi lễ chùa đầu năm là dịp để mọi người trong gia đình cùng nhau đi chùa để cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc, may mắn. Theo quan niệm của người Việt Nam, đi chùa đầu năm là để thành tâm hướng về cõi Phật, cầu mong mưa thuận gió hòa, gửi gắm mong ước khỏe mạnh, hạnh phúc, mọi sự đều tốt đẹp.
Khi đi lễ chùa, người ta thường mặc quần áo mới, sạch sẽ, mang theo lễ vật như hoa tươi, trái cây, tiền lẻ,… để dâng lên Phật. Khi thắp hương tại chùa, người Việt thường khấn vái thành kính, cầu mong Phật phù hộ độ trì cho gia đình trong năm mới. Sau khi thắp hương, có thể đi lễ các ban thờ khác trong chùa, như ban Quan Âm, ban Đức Ông,…
Xuất hành đầu xuân
Xuất hành vào những ngày đầu năm mới cũng là một phong tục để bắt đầu công việc, học tập mới với tâm hồn mới mẻ và năng lượng tích cực. Đây là dịp để mọi người trong gia đình cùng nhau ra khỏi nhà để cầu mong một năm mới bình an, may mắn, phát đạt.
Khi xuất hành đầu xuân, người ta thường mặc quần áo mới, sạch sẽ, mang theo những vật dụng tượng trưng cho sự may mắn, tài lộc như: tiền lẻ, muối, gạo,… Người Việt thường chọn hướng xuất hành tốt theo tuổi của gia chủ. Khi xuất hành sẽ quay mặt về hướng tốt và bước chân phải ra khỏi nhà.
Trên đây là các phong tục ngày Tết truyền thống thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của gia đình, dòng họ và cộng đồng. Sự kết hợp giữa tinh thần tâm linh và không khí sôi động tạo nên một ngày Tết đặc biệt và ý nghĩa trong lòng người Việt Nam. Bạn hãy tiếp tục theo dõi Hopcartondonghang để cập nhật những tin tức mới, hữu ích và thú vị nhé.
